Katılım Bankalarının Bilanço Dışı İşlemleri İle Performansları Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği

Özet

Amaç – Katılım bankaları doğası gereği toplanan fonların değerlendirilmesi noktasında geleneksel bankalar kadar hızlı hareket edememekte, fonlarını geleneksel bankalar kadar verimli kullanamamaktadır. Ancak katılım bankaları da geleneksel bankalar gibi sermaye yapılarını güçlendirmek ve rekabet gücünü arttırmak için bilanço dışı işlemlerle yükümlüdürler. Bilanço dışı işlemler ile katılım bankaları yükümlülüklerinin takibi, varlıklarına ayırdığı karşılık ve ihtiyatlılık ilkesi gereği emanet ve rehinlerinin takibini yapar. Bu bilgiler ışığında çalışmanın amacı katılım bankalarının bilanço dışı işlemleriyle temel karlılık verileri arasındaki nedensellik ilişkilerinin incelenmesi ve bilgi kullanıcılarına kararlarında kısmen ışık tutmaktır. Yöntem – Çalışmada; geleneksel bankalarla aynı mevzuata tabi olmakla birlikte katılım bankacılığı ilkelerine de bağlı kalarak finansal sistem içinde kısmen dezavantajlı konumda olan, katılım bankalarının bilanço dışı faaliyetleri ile karlılıkları arasındaki ilişki incelenmektedir. Katılım bankalarının karlılık ve bilanço dışı işlemlerine ait seriler arasındaki ilişkilerin analizi, zaman serisi analizlerinden “Johansen Eş Bütünleşme Testi ve Granger Nedensellik Testi” kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Bulgular – Katılım bankalarının bilanço dışı işlemlerinden, vermiş olduğu garanti mektupları ve kefalet yükümlülüklerindeki artış ile katılım bankalarının karlılığı arasında uzun dönemli birlikte hareket etme özelliğinin olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca seriler arasında nedensellik ilişkisine rastlanmıştır. Tartışma – Katılım bankaları bilanço dışı işlemlerinden, emanet kıymetleri ve kabul edilen avaller grubu hakkında sıkı politikalar izlemesi, katılım bankalarının dönem net karına olumlu katkı sağlayacağı ifade edilebilir. Ayrıca garanti ve kefaletler başlıklı işlemlerin, karlılığın bir nedeni olabileceği istatistiki olarak ifade edildiği için katılım bankalarının murabaha, mudarebe ve müşareke işlemlerinin yanında garanti ve kefalet işlemlerinin ağırlığını artırmaları amaçlarına ulaşma noktasında katkı sağlayacağı söylenebilir.